ΑΙΑΣ

Ο Αίας είναι η αρχαιότερη από τις σωζόμενες τραγωδίες του Σοφοκλή και η ακριβέστερη χρονολόγησή της θα πρέπει να αναζητηθεί γύρω στα 450 π.Χ. Ο μύθος και η πλοκή του δράματος προϋποθέτουν την Ιλιάδα και την Οδύσσεια αλλά και άλλα έπη του τρωικού κύκλου. Οι λεπτομέρειές τους ανάγονται μάλλον στο γνωστό επεισόδιο του επικού κύκλου που ονομάζεται Όπλων κρίσις. Με αυτό το θεματικό υλικό, ίσως και με κάποιες πρόσθετες δραματικές πρωτοβουλίες του Αισχύλου (υποκείμενες στη χαμένη τριλογία: Όπλων κρίσις, Θρήισσαι, Σαλαμίνιαι), υφαίνει ο Σοφοκλής τη δική του τραγωδία που επονομάστηκε: Αίας μαστιγοφόρος, Αίαντος θάνατος ή απλώς Αίας.

Οι σημαντικότερες πράξεις του μύθου ανήκουν στον προδραματικό χρόνο και επισκιάζουν το δράμα με μικρότερης ή μακρότερης έκτασης αναδρομικές διηγήσεις: εννοούνται το επεισόδιο της κρίσης των όπλων, οι συνθήκες και η έκβασή του, η μήνις του ήρωα, η φονική του μανία, που τρέπεται σε ζωοκτονία, η τύφλωσή του από την Αθηνά.

Στα εσωτερικά δρώμενα του δράματος ανήκουν τελικώς δύο μόνον πράξεις: η προετοιμασία και η πραγματοποίηση της αυτοκτονίας• η έρις περί την ταφή του ήρωα, που καταλήγει σε συμφιλιωτικό αποτέλεσμα. Μετά την αυτοκτονία του Αίαντα και τους τυπολογικώς κατοχυρωμένους θρήνους, το δράμα εκτρέπεται σε αγώνα λόγων: του Μενελάου με τον Τεύκρο• του Αγαμέμνονα με τον Τεύκρο• ώσπου να βρει τη λύση του με τη συμφιλιωτική παρέμβαση του Οδυσσέα.